Prof. zw. dr hab. Jerzy Bartmiński
(1939-2022)
7 lutego 2022 roku dobiegło końca długie i pracowite życie Profesora Jerzego Bartmińskiego. Był jedną z najwybitniejszych postaci polskiej i europejskiej lingwistyki i humanistyki, polihistorem, ogarniającym wielkie przestrzenie wiedzy. Zaczynał jako badacz folkloru polskiego i dialektolog, ale wkrótce, w latach 70., umiłowanym terenem jego prac, poszukiwań, dociekań stała się etnolingwistyka określana mianem kulturowej lub kognitywnej. W latach 80. Jerzy Bartmiński stał się niekwestionowanym twórcą szkoły badawczej nazywanej dziś powszechnie Lubelską Szkołą Etnolingwistyki, której renoma ściągała do Lublina badaczy zrazu z całej Polski, potem Słowiańszczyzny, zwłaszcza Rosji, wreszcie i z Zachodu: Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji, USA. W odróżnieniu od szkoły moskiewskiej Lubelska uformowała się jako integralna dyscyplina badawcza, skupiona na badaniach tożsamości etniczno-kulturowej z wykorzystaniem instrumentariów takich nauk, jak antropologia kulturowa, teoria kultury, aksjologia lingwistyczna, gnozeologia, historiografia, pamięcioznawstwo, kognitywistyka. Na przestrzeni niemal 50 lat etnolingwistyka lubelska pod kierunkiem Prof. Bartmińskiego wypracowała precyzyjny i skuteczny aparat pojęciowo-terminologiczny i metodologiczny, przyjęty za swój i stosowany daleko poza granicami naszego kraju.
Dorobek naukowy Prof. Jerzego Bartmińskiego jest trudny do ogarnięcia. Na blisko 700 prac składają się monografie autorskie, artykuły naukowe i popularyzatorskie, serie wydawnicze, redagowane przezeń prace zbiorowe, słowniki i leksykony. Powołał do życia i redagował rocznik Komisji Etnolingwistycznej Międzynarodowego Komitetu Slawistów „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury”. Sygnował swoim nazwiskiem fundamentalne i wielotomowe pomniki naszej kultury, jak „Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów” czy „Słownik stereotypów i symboli ludowych”. Łączył ludzi: miał niezwykły dar przyciągania i zarażania swoją pasją badawczą filologów z całego bez przesady świata, wychował całe pokolenie młodych filologów, pozostawił rzesze następców. Uczyniwszy z Lublina centrum badań etnolingwistycznych na skalę europejską, równie swobodnie i dobrze czuł się w Warszawie, Pradze, Moskwie, Jekatierinburgu, Belgradzie, Wiedniu, wszędzie serdecznie witany jako wielkiej klasy uczony i zarazem ciepły, życzliwy wszystkim człowiek. Dobrze się czuł także w Opolu, wśród naszych polonistów i slawistów, bywał tu na naszych konferencjach, recenzował nasze prace, utrzymywał wieloletni kontakt korespondencyjny.
Był humanistą we wszystkich odcieniach znaczeniowych tego słowa – naukowym, ale także społecznym i obywatelskim. Internowany w roku 1981, angażował się w działania pierwszej „Solidarności” i we współczesne nam inicjatywy obywatelskie. Był promotorem polskiej kultury ludowej, wieloletnim jurorem Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą, laureatem Nagrody im. Oskara Kolberga. Był członkiem Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN, otrzymał od Prezydenta RP tytuł „Zasłużonego dla Mowy Polskiej”. Był członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności.
Był wreszcie człowiekiem rodzinnym, domowym, doczekał się wraz z nieżyjącą już żoną Izabelą sześciorga dzieci. Druga żona, prof. Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, jest godną kontynuatorką dokonań naukowych swego Męża.
Odejście Profesora Jerzego Bartmińskiego jest dla polskiej i słowiańskiej humanistyki stratą niepowetowaną. Osierocone jest także językoznawstwo i kulturoznawstwo opolskie.