dr hab. Grażyna Balowska, prof. UO

Absolwentka filologii słowiańskiej, specjalność: filologia czeska, na Uniwersytecie Jagiellońskim. Na Uniwersytecie Opolskim pracuje od 1994 r., najpierw w Instytucie Filologii Polskiej (od 2013 r. Instytut Polonistyki i Kulturoznawstwa), następnie w Instytucie Slawistyki, obecnie w Katedrze Języków Słowiańskich w Instytucie Językoznawstwa. W 2001 r. na Uniwersytecie Opolskim uzyskała tytuł doktora nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa.

Zainteresowania naukowe:

Zainteresowania badawcze koncentrują się wokół następujących zagadnień: stratyfikacja współczesnej czeszczyzny, polsko-czeskie kontakty językowe w aspekcie diachronicznym, laski mikrojęzyk literacki, język przestrzeni sepulkralnej, leksykologia i frazeologia języka czeskiego, leksykografia dwujęzyczna, glottodydaktyka języka czeskiego.

Interesuje się także zagadnieniami przekładu (głównie specjalistycznego – kilka lat pracowała w Opolu jako tłumacz przysięgły języka czeskiego). Jest również autorką szeregu tłumaczeń tekstów naukowych m.in. z zakresu historii, folklorystyki, pedagogiki i językoznawstwa oraz zbiorów aforyzmów czeskich.

Wykaz publikacji

Monografie:

1. Lašské dílo Óndry Łysohorského. Kapitoly z lexika, Acta Slavica et Baltica, Univerzita Karlova v Praze, Filozofická fakulta, Praha 2008.
2. Laski mikrojęzyk literacki w kontekście społecznym i kulturowym, Racibórz 2013.
3. Grażyna Balowska, Mieczysław Balowski, Sebastian Taboł, Anna Wróblewska, Terminologia zintegrowanego systemu reagowania w sytuacjach kryzysowych, Racibórz 2013.

4. Językowo-kulturowy obraz przyrody nieożywionej w czeskiej frazeologii, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2019.

Słowniki:

1. Mieczysław Balowski, Grażyna Balowska, Slovní zásoba polštiny. Tematický slovník, Praha 1996.
2. Mały słownik tematyczny czesko-polski, Racibórz 2004.
3. Eva Mrhačová, Grażyna Balowska, Anna Zura, Příroda. Země – Vesmír – Život – Smrt – Barvy – Prostor – Čas v české a polské frazeologii a idiomatice, Filozofická fakulta Ostravské univerzity v Ostravě, Ostrava 2011.
4. Grażyna Balowska, Mieczysław Balowski, Justyna Kościukiewicz, Joanna Maksym-Benczew, Sebastian Taboł, Anna Wróblewska, Alina Zimna, Polsko-czeski słownik terminów zintegrowanego systemu ratownictwa w sytuacjach kryzysowych, Racibórz 2014.
5. Polsko-czeski i czesko-polski słowniczek terminów straży pożarnej, Racibórz 2015.

Podręcznik:

Czeski nie gryzie! Innowacyjny kurs od podstaw. Aktywna nauka słownictwa i gramatyki za pomocą ćwiczeń, Wydawnictwo Edgard, Warszawa 2013.

Artykuły naukowe:

1. Tendencje rozwojowe czeskiego języka potocznego, [w:] Język, literatura i kultura Słowian, Uniwersytet Opolski, Opole 1988, s. 6–12.
2. Jazykový obraz ženy v díle Óndry Łysohorskiego, [w:] Žena – jazyk – literatura, Sborník z mezinárodní konference, red. D. Moldanová, Univerzita J.E. Purkyně, Ústí nad Labem 1996, s. 364–369.
3. Kolokwializmy fonetyczne w wybranych utworach M. A. Šimáčka, [w:] „Opolsko-Ostrawskie Studia Slawistyczne. Studia Slavica 3”, red. J. Damborský, W. Hendzel, W. Lubaś, Ostravská univerzita, Ostrava 1996, s. 5–13.
4. Słownictwo potoczne w wybranych utworach M. A. Šimáčka, [w:] „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego, Językoznawstwo” 16, 1996, s. 5–12, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
5. Językowy obraz kobiety i mężczyzny w twórczości Óndry Łysohorskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego. Slawistyka” 2, 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 77–90.
6. Składnia powieści „Dary z Kordoby” Teodora Parnickiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego, Językoznawstwo” 17, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1998, s. 21–37.
7. Jiné a stejné v jazyce Óndry Łysohorského, [w:] Jinakost, cizost v jazyce a v literatuře, red. M. Čechová, D. Moldanová, Univerzita J.E. Purkyně, Ústí nad Labem 1999, s. 285–292.
8. „Obecná čeština” w utworach M. A. Šimačka, [w:] Odrodzenie narodowe w Czechach i na Słowacji, red.H. Mieczowska, T.Z. Orłoś, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1999, s. 259–266.
9. Język poezji Óndry Łysohorskiego, [w:] Studia z filologii słowiańskiej ofiarowane profesor Teresie Zofii Orłoś, red. H. Wróbel, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000, s. 25–34.
10. Formowanie się idei laskiego języka literackiego, „Socjolingwistyka” 16, 2000, s. 85–96.
11. Mikrojęzyki literackie, „Socjolingwistyka” 16, 2000, s. 41–49.
12. Semantyka czasownika ‘czekać’ w poezji O. Łysohorskiego, [w:] Studia nad współczesnymi językami i literaturami południowo- i zachodniosłowiańskimi, red. W. Lubaś, M. Balowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2001, s. 107–122.
13. Začátek a konec „lašského jazyka”, [w:] Konec a začátek v jazyce a literatuře, red. D. Moldanová, Univerzita J.E. Purkyně, Ústí nad Labem 2001, s. 225–231.
14. Semantyka wyrazu ‘świat’ w poezji Óndry Łysohorskiego, „Bohemistyka” 2001, nr 4, s. 315–326.
15. Sémantické konotace lexému ‘zémia’ v jazyce Óndry Łysohorského, [in:] České, polské a slovenské jazykové a literární souvislosti, Univerzita Palackého v Olomouci, Olomouc 2003, s. 191–196.
16. Sémantika okrajové slovní zásoby v díle Óndry Łysohorského, [w:] Okraj a střed v jazyce a literatuře. Sborník z mezinárodní konference, Univerzita J.E. Purkyně, Ústí nad Labem 2003, s. 47–52.
17. Сoциолингвистические основы возникновения „ляшского языка”, [w:] IV Славистическиие чтения памяти професора П. А. Димитриева и професора Г. И. Сафронова, Санкт-Петербург 2003, s. 35–36
18. Leksyka kulturowa w poezji Óndry Łysohorskiego, [w:] Stałość i zmienność w literaturze czeskiej XX wieku. Konstanty a proměny v českém jazyce a literatuře ve 20. století, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Raciborzu, Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Ostrawskiego, Wałbrzych–Ostrawa 2004, s. 15–21.
19. Barvy v básních Óndry Łysohorského, [w:] Práce a studie Muzea Beskyd. Společenské vědy, Muzeum Beskyd, Frýdek Místek 2005, č. 16, s. 90–99.
20. Sémantické pole času v tvorbě Óndry Łysohorského, [w:] Čas v jazyce a literatuře. Sborník z mezinárodní konference, Univerzita J.E. Purkyně, Ústí nad Labem 2005, s. 162–168.
21. „Ляшский литературный язык” на фоне чешского языкового пространства. Проблемы фонетики и морфологии, [w:] Путь к родному словую Сборник научных статей к 60-летию професора Р.И. Кудряшовой, ред. Е.В. Брысина, В.И. Супрун, Издательство ВГПУ, Волгоград 2006, s. 106–121.
22. Problematyka czeszczyzny potocznej nieliterackiej (tzw. obecná čeština) na łamach czasopisma „Naše řeč” w latach dziewięćdziesiątych, „Bohemistyka” 2006, nr 1, s. 25–46.
23. Demokratyzacja w języku czeskim, „Bohemistyka” 2006, nr 4, s. 285–294.
24. Символика красного цвета в ляшском языке Ондры Лысогорского, „Res paedagogica. Научно-образовательный журнал” 2006, nr 2, Волгоградский Государственный Институт Повышения Квалификации Работников Образования, s. 60–73.
25. Obraz świata zwierząt w języku poezji Óndry Łysohorskiego, [w:] Pocta Evě Mrhačové, red. J. Raclavská, M. Balowski, Filozofická fakulta Ostravské univerzity, Ostrava 2006, s. 31–42.
26. Mak i róża w poetyckim obrazie świata Óndry Łysohorskiego, [w:] Co všechno slovo znamená, red. D. Moldanová, M. Balowski, Univerzita J.E. Purkyně, Ústí nad Labem, 2007, s. 49–56.
27. Sémantické pole prostoru v laštině Óndry Łysohorského, [w:] Prostor v jazyce a literatuře, Univerzita J.E. Purkyně, Ústí nad Labem, 2007, s. 219–223.
28. Hodnocení znalosti cizího jazyka pomocí testů, [w:] Písemné zkoušky a Evropský společný referenční rámec, UJOP Uniwersytet Karola w Pradze i PWSZ w Raciborzu, 2007, s. 9–16.
29. K zavedení kašubštiny do jazykové komunikace, [w:] Člověk – jazyk – text, Jihočeská univerzita, České Budějovice, 2008, s. 319–324.
30. Kulturní kompetence ve výuce češtiny jako cizího jazyka na vysoké škole, [w:] Sociokulturní kompetence ve výuce cizího jazyka a Společný evropský referenční rámec, Univerzita Karlova v Praze – PWSZ w Raciborzu, Praha – Racibórz, 2008, s. 9–17.
31. Socjolingwistyczne elementy w nauczaniu języka czeskiego jako obcego a obecná čeština, [w:] Sociokulturní složka výuky cizího jazyka a Společný evropský referenční rámec, Univerzita Jana Enagelisty Purkyně v Ústí nad Labem – PWSZ w Raciborzu, Ústí nad Labem – Racibórz, 2008, s. 29–43.
32. Problemy ze standaryzacją języka czeskiego (cz. 1), „Bohemistyka”, nr 1–4/2008, s. 207–218 (współautorstwo z Mieczysławem Balowskim).
33. Lexikální prostředky vyjadřování obrazu nepřítele v Černých baronech Miloslava Švandrlíka, [w:] Ty, já a oni v jazyce a literatuře, Univerzita Jana Enagelisty Purkyně v Ústí nad Labem, Ústí nad Labem 2009, s. 260–263.
34. Экология языка и ляшский язык, „Linguistica Silesiana”, tom 30, 2009, s. 83–93.
35. Spisovná laština Óndry Łysohorského, [w:] Integrace v jazycích – jazyky v integraci, red. M. Krčmová, Nakladatelství Lidové noviny, Praha 2010, s. 307–318.
36. Kaszubszczyzna w ujęciu ekolingwistycznym, [w:] Język, literatura i kultura w dydaktyce języka polskiego jako obcego. Seria Język Polski i Kultura, Univerzita Mateja Bela v Banskej Bystrici, Banská Bystrica 2010, s. 9–27.
37. Óndra Łysohorsky and His Idea of the Lachian Language, [w:] Languages in the Integrating World, M. Krčmová (ed.), Lincom Europa, Muenchen 2010, s. 61–70.
38. Europejski System Opisu Kształcenia Językowego a nauczanie języka czeskiego w ramach specjalności bohemistycznej na wyższej uczelni, „Studia Filologiczne” 3, [Racibórz] 2010, s. 183–203.
39. Biało-czarny świat Ervina Goja, „Usta ad Albin. Bohemica”, ročník XI, číslo 1, Jazyky v Evropě a Evropa v jazycích, Univerzita J.E. Purkyně v Ústí nad Labem, Pedagogická fakulta, Ústí nad Labem 2011, s. 25–36.
40. Česko-polské jazykové vztahy z historického hlediska, [w:] Rozumíme si navzájem? Možnosti reflexe minulosti v současnosti v české a polské literatuře, jazyce a kultuře 20. století, red. L. Martinek, Slezská univerzita v Opavě, Filozoficko-přírodovědecká fakulta, Ústav bohemistiky a knihovnictví, Kabinet literárněvědné komparatistiky, Opava – Opole 2011, s. 15–38.
41. Okres retoryczny we współczesnej polskiej powieści historycznej na przykładzie „Darów z Kordoby” Teodora Parnickiego, [w:] Svět kreslený slovem, red. M. Balowski, M. Hádková, Filozofická fakulta Univerzity Jana Evangelisty Purkyně v Ústí nad Labem 2011, s. 53–63.
42. Tożsamość jednostki na pograniczu etnicznym, [w:] Tożsamość na styku kultur, red. I. Masojć, H. Sokołowska, Wileński Uniwersytet Pedagogiczny, Wydział Filologii, Wilno 2011, s. 72–83.
43. Świat malowany słowem. Analiza pola semantycznego nazw barw w „Máju” Karla Hynka Máchy, „Bohemistyka” nr 4/2011, s. 277–288.
44. Bohemistika v Polsku, „Jazyk – literatura – komunikace”, nr 1/2012, s. 1–5, 2012.
45. Wpływ języka czeskiego na język polski, [w:] Czesi, red. L.M. Nijakowski, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2012, s. 81–98.
46. Tożsamość jednostkowa na pograniczu językowym. Casus Óndry Łysohorskiego, [w:] Tożsamość morawska na pograniczu polsko-czeskim, red. M. Wasiczek, Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW Grzegorz Wawoczny, Racibórz 2012, s. 24–30.
47. Autonomizacja gwary a kreatywność jednostki, [w:] Od dialektů k literárním jazykům v Evropě – Od dialektów do języków literackich w Europie, L. Martinek a kol., Slezská univerzita v Opavě, Opava 2012, s. 69–75, 110, 116, 123, 136–139.
48. Czeskie dziewiętnasto- i dwudziestowieczne porównania z komponentem ZWIERZĘ, „Bohemistyka”, 4/2013, s. 243–265.
49. Wizerunek mężczyzny w czeskich dowcipach, [w:] Mężczyzna w literaturze i kulturze, red. Grażyna Różańska, Wydawnictwo Jasne, Pruszcz Gdański-Słupsk 2014, s. 335–348.
50. Inskrypcje nagrobne jako element przestrzeni sepulkralnej (na przykładzie nekropolii zelowskiej), „Bohemistyka” 3/2014, s. 271–286.
51. Polsko-czeska terminologia pożarnicza. Zagadnienia ekwiwalencji językowej, [w:] Leksykograficzne problemy opisu terminologii (ze szczególnym uwzględnieniem terminologii zintegrowanego systemu reagowania w sytuacjach kryzysowych), red. M. Balowski, Racibórz 2014, s. 117–127.
52. Świat roślin w czeskich porównaniach frazeologicznych, [w:] Tradycja i wyzwania. Metodologia badań slawistycznych XX i XXI wieku, red. H. Mieczkowska, E. Solak, P. Fałowski, N. Palich, Kraków 2015, s. 251–258.
53. Gwara górnoostrawska czy laski mikrojęzyk literacki?, [w:] Języki słowiańskie w procesie przemian, red. G. Olchowa, M. Balowski, Banská Bystrica 2015, s. 29–38.
54. Categorisation of plants in Czech phraseology, „Bohemistyka” 2015, nr 4, Poznań, Komisja Slawistyczna Polskiej Akademii Nauk Oddział w Poznaniu, Instytut Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, s. 332–346.

55. Terminologický aspekt polsko-české odborné komunikace v krizových situacích, [w:] Od textu k prekladu XI, red. Ďuricová, J. Štefaňáková, Z. Tuhárska, Praha 2016, s. 23–34.
56. Antroponymie potomků zelovských Čechů, [w:] „Od počátků k současnosti (1955–2015)”. 60 let bohemistiky na ELTE, red. O. Fedoszov, A. Janiec-Nyitrai, Z. Muchová, Budapest 2016, s. 15–
57. The function of biblical passages used as graves inscriptions found in the Zelów’s necropolis, „Bohemistyka” 2017, nr 4, Poznań, Komisja Slawistyczna Polskiej Akademii Nauk, Oddział w Poznaniu, Instytut Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, s. 333–
58. Komunikacja transgraniczna straży pożarnej na polsko-czeskim pograniczu, [w:] Terminologia specjalistyczna w teorii i praktyce językoznawców słowiańskich, red. R. Przybylska, W. Śliwiński, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017, 243–252.
59. Obcy czy inni? Czesi w Zelowie, „Bohemistyka” 2018, nr 3, Poznań, Komisja Slawistyczna Polskiej Akademii Nauk, Oddział w Poznaniu, Instytut Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, s. 275–
60. Grażyna Balowska, Jiří Byčkov, Marta Malanowska-Statkiewicz, Aleksandra Pająk, Zajímavosti z historie a činnosti lektorátu českého jazyka a litaratury Opolské univerzity, „Krajiny řeštiny“, 10, 2018, s. 34–37, Dům zahraniční spolupráce, Program podpory českého kulturního dědictví v zahraničí.
61. Burza we frazeologii czeskiej, „Bohemistyka” nr 2, 2019, s. 143–
62. „Vojna není kojná”, czyli koszarowy humor w warunkach totalitaryzmu, „Bohemistyka” nr 4, 2020, s. 551–

Prace redakcyjne:

1. Ústní zkoušky a Evropský společný referenční rámec, red. M. Hádková, G. Balowska, UJOP Uniwersytet Karola w Pradze i PWSZ w Raciborzu, Praha – Racibórz 2006.
2. Písemné zkoušky a Evropský společný referenční rámec, red. M. Hádková, G. Balowska, UJOP Uniwersytet Karola w Pradze i PWSZ w Raciborzu, Praha – Racibórz 2007.
3. Sociokulturní kompetence ve výuce cizího jazyka a Společný evropský referenční rámec, red. Grażyna Balowska, Milada Čadská, Univerzita Karlova v Praze i PWSZ w Raciborzu, Praha – Racibórz, 2008.
4. Sociokulturní složka výuky cizího jazyka a Společný evropský referenční rámec, red. Marie Hádková, Grażyna Balowska, Univerzita Jana Enagelisty Purkyně v Ústí nad Labem i PWSZ w Raciborzu, Ústí nad Labem – Racibórz, 2008.

Przekłady czeskich tekstów naukowych (wybór):

1. M. Krčmová, Stratyfikacja współczesnego języka czeskiego. Problemy terminologiczne. Odmiany języka czeskiego. Ujęcie socjolingwistyczne, tłum. G. Balowska, M. Kryś, [w:] Rozwój języka czeskiego po aksamitnej rewolucji, red. M. Balowski, PWSZ, Racibórz 2005, s. 41–54.
2. O. Müllerová, Stratyfikacja współczesnego języka czeskiego. Literackość-nieliterackość w języku czeskim. Mieszanie kodu literackiego i nieliterackiego we współczesnej komunikacji, tłum. G. Balowska, D. Janowicz, [w:] Rozwój języka czeskiego po aksamitnej rewolucji, red. M. Balowski, PWSZ, Racibórz 2005, s. 54–75.
3. M. Krčmová, System gramatyczny języka czeskiego. Przemiany warstwy brzmieniowej języka czeskiego, tłum. G. Balowska, A. Sieja, [w:] Rozwój języka czeskiego po aksamitnej rewolucji, red. M. Balowski, PWSZ, Racibórz 2005, s. 76–86.
4. M. Krčmová, System gramatyczny języka czeskiego. Innowacje fleksyjne w czeszczyźnie w ostatnim dziesięcioleciu, tłum. G. Balowska, M. Krzempek, [w:] Rozwój języka czeskiego po aksamitnej rewolucji, red. M. Balowski, PWSZ, Racibórz 2005, s. 86–94.
5. S. Machová, System gramatyczny języka czeskiego. Płaszczyzna syntaktyczna, tłum. G. Balowska, M. Buszyńska, [w:] Rozwój języka czeskiego po aksamitnej rewolucji, red. M. Balowski, PWSZ, Racibórz 2005, s. 116–134.
6. J. Hoffmannová, Stylistyczne rozwarstwienie języka czeskiego. Styl komunikacji codziennej, tłum. G. Balowska, J. Popów, [w:] Rozwój języka czeskiego po aksamitnej rewolucji, red. M. Balowski, PWSZ, Racibórz 2005, s. 157–171.
7. J. Bartošek, Styl perswazyjno-propagandowy, tłum. G. Balowska, [w:] Rozwój języka czeskiego po aksamitnej rewolucji, red. M. Balowski, PWSZ, Racibórz 2005, s. 172–226.
8. J. Jodas, Wpływ języków obcych na rozwój czeszczyzny po 1989 roku, tłum. G. Balowska, [w:] Rozwój języka czeskiego po aksamitnej rewolucji, red. M. Balowski, PWSZ, Racibórz 2005, s. 257–278.
9. Svatava Urbanová, Współrzędne czasu i miejsc, tłum. Grażyna Balowska, Mieczysław Balowski, Poznań 2016.